Gökyüzü Fotoğrafçılığı19.08.2013

Şehir merkezinden uzak bir noktada bazen gökyüzü çok güzel olur. Bulutsuz bir gecede şehrin ışıklarından yeterince uzaktaysanız gökyüzünün bol yıldızlı manzarasını uzun uzun seyredebilirsiniz. Bu manzarayı telefon kameranızla hızlıca fotoğraflamak isteyebilirsiniz. Sonuçta, çektiğiniz fotoğrafa dikkatli bakınca fark edilen 3-4 yıldız dışında gökyüzüne dair hiçbir şey yakalayamadığınızı görürsünüz. Bunun nedeni telefon kamerasının pozlama kapasitesinin bu iş için yetersiz kalmasıdır.

Bol yıldızlı gökyüzü fotoğrafı çekmek için elinizde en kötü ihtimalle bir kompakt makine olması gerek. Daha kabul edilebilir ve güzel fotoğraflar için en azından giriş seviye bir D-SLR edinmek gerekiyor. Sadece bol yıldızlı birkaç gökyüzü fotoğrafı çekmek için gidip D-SLR alın demiyorum tabii ki, elinizde hangi fotoğraf makinesi varsa onun sınırlarını zorlayın. Fotoğraf makineniz yoksa ve fotoğrafçılığa ilgi duyuyorsanız orta hallisinden bir kompakt makineyle başlamak en iyisi.

Telefon kamerası neden işe yaramaz?

Telefon kameralarında gece fotoğrafçılığı adına gece modu ve flaş dışında bir özelliğe rastlamadım. Kamerayı gökyüzüne doğrultunca flaşın da hiçbir anlamı kalmıyor zaten. Gece moduna geçtiğinizde de telefonu sarsmamanız gerektiğiyle ilgili bir simge görünüyor ve yarım saniye(?) civarı pozlama yapıyor.

Yıldızlar, ışık kirliliğinin olmadığı gerçek bir zifiri karanlıkta gözümüze son derece parlak ve belirgin görünür. Bunun bir nedeni de aslında gözümüzün karanlığa uyum sağlayarak gözbebeğini iyice açması - genişletmesi. Telefon kameraları bu şekilde uyum sağlayamaz; D-SLR ya da kompakt makinelerle bu uyumu taklit edebiliriz.

Uzun pozlama

Gökyüzü fotoğrafçılığının anahtarıdır. Uzun pozlama, makinenin sensörüne daha uzun süre boyunca ışık düşmesi anlamına gelir. Güneşli zamanlarda saniyenin 500'de biri gibi çok kısa pozlarla istenilen fotoğraflara ulaşılabiliyorken gece karanlığında, flaşın etki edemeyeceği uzaklıktaki noktasal objeler olan yıldızların sadece "görünebilmesi" için 1-2 saniye pozlama yapmak gerekir. Gündüz aydınlığında gereken pozlamanın en az 1000 kat fazlası.

Avcı Bulutsusu

İyi bir gökyüzü fotoğrafı elde etmenin tek kriteri uzun pozlama değil. Yukarıdaki fotoğrafı küçültüp yüklediğim için belli olmuyor ama %100 kesitine baktığınızda yıldızların "çizgileştiğini" görebilirsiniz.

%100 kesitin çirkinliği ve gerçekleri

Yıldızların noktasal şeklinin bozulmasının nedeni Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü. Bu fotoğraf 8 saniyelik bir pozdan oluştuğu için, Dünya'nın 8 saniye içerisindeki göreceli hareketi, yıldızlara yansımış durumda.

Daha geniş açılı bir fotoğrafta bu etki, bu poz süresinde, bu kadar belirgin olmazdı. Ama er ya da geç bu etki kendini belli edeceğine göre, geniş açılı ve kısa pozlu fotoğraflar çekmek gerçek bir çözüm değil. Üstelik gökyüzünün böyle geniş alanlarını kapsayan fotoğraflar yerine çok daha dar açılı, yüksek büyütmeli fotoğraflar çekecekseniz 1 saniyelik bir poz bile görüntüyü bozmaya yetecektir.

Takip mekanizmaları

Dünya'nın dış uzayın göreceli hareketsizliğine karşın kendi ekseninde dönmesi, yeterince uzun pozlu yıldız fotoğraflarında, yıldızların ekvator düzlemine paralel şekilde çizgiler oluşturmasına yol açıyor. Aslında sadece bu olgu sayesinde yıldız-izi fotoğrafları da çekilebilir.

Ama biz gökyüzündeki bazı soluk objeleri tüm detaylarıyla ortaya çıkarabilmek için hem çok uzun pozlama yapmak hem de objeyi kadrajın her zaman tam ortasında tutmak istiyoruz. O yüzden, Dünya'nın dönüşüyle aynı hızda ama ters yönde dönen bir platforma ihtiyacımız var. Marangozluğunuza güveniyorsanız kendiniz bir tane yapabilirsiniz. Bunun dışında tek seçenek pek de ucuz olmayan ekvatoryal takip sistemlerinden edinmek. Bu hobinin pahalılığından bahsetmeyi unutmuşum.

Gürültü ve diğer kötüler

Takip sistemi aldınız/yaptınız diye artık saatlerce aralıksız pozlama yapabileceğinizi sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Şehir ışıklarından en küçük belirti, poz süresi arttıkça fotoğrafın o bölgesini sarartmaya ve gökyüzünün o bölümündeki yıldızları yok etmeye başlar. Gerçekten uzun pozlama yapabilmenin tek yolu en yakın şehrin kilometrelerce dışına, mümkünse yüksek bir yerlere çıkmak.

Gecenin bir vakti şehrin dışına, dağın tepesine çıkmanın fotoğrafçılıkla ilgisi olmayan başka yan etkilerini (ayaz, kurt, tilki gibi) de göz önünde bulundurmakta fayda var.

Çok uzun poz sürelerinde makinenin sensörü ısınıyor. Yani çevresel ve teknik tüm gereklilikleri karşıladıktan sonra bile çok uzun (6 saat) pozlama yapmak pek avantajlı değil çünkü sensör ısındığı zaman görüntüye sensör sıcaklığından kaynaklı gürültü eklenmeye başlıyor. Çok uzun tek bir poz yerine yine mümkün olduğunca uzun pozladığınız birden fazla kareyi uygun bir programda (DeepSkyStacker, Photoshop) "istiflemeniz" daha mantıklı bir çözüm.

Andromeda Gökadası

Pozlama: 6 saniye
Açıklık: f/2
Lens: EF 50mm/1.8 II
Gövde: Canon EOS 1100D

Yukarıdaki fotoğrafı takip sistemi kullanmadan birden fazla kareyi istifleyerek elde ettim.

İstifleme demişken, fotoğrafları "raw" yani ham formatta çekmezseniz işlemek mümkün olmaz. JPEG formatı, gökyüzü fotoğrafçılığı gibi hassas verileri gün ışığına çıkarma işlerinde pek kullanışlı sayılmaz; yıldızlardan gelen sönük sinyalleri yutar.

En başa dönüp toparlayacak olursak; bol yıldızlı gökyüzü içeren fotoğraf çekmek için mümkünse D-SLR bir makine, bir de tripod yeterlidir. Benim gibi tatminsizlik duygusu içindeyseniz; elinizdeki imkanlarla en son nereye kadar varılabilir, gözünüzle göremediğiniz derin uzay nesneleri ne derece ortaya çıkarılabilir, bunları merak ediyorsanız olay bir makine bir de tripod noktasından çok daha ileriye gidiyor. Geceleri bahçede fotoğraf çekip, gündüz onları işlemekten başka bir şeyle ilgilenemez hale gelebiliyorsunuz. Benim bu hobide şimdiye kadar edindiğim deneyim(?); takip mekanizması ve şehrin çok dışında uygun bir mekan olmadan bu işten çok iyi sonuçlar elde edilemeyeceği. Tabii ki fotoğrafçılık konusunda çok deneyim kazandıran bir uğraş olduğu kesin. Benim fotoğrafçılıkla ilgilenmeme yol açan şey buydu mesela.

İşin içinde büyük emek olduğu için kendimce edindiğim deneyimlere göre bazı teknik tavsiyeler vermek istiyorum. Sonra da çektiğim bazı fotoğraflar ve konuyla ilgili bazı linklerle baş başa kalacaksınız.

Bazı bilgiler

Işık kirliliği olan bir yerde gökyüzü fotoğrafı çekmeyi denemeyin.

Ankara - Jüpiter ilişkisi

Şehir merkezi yönünde ışık kirliliği olup da diğer yönlerde kısa pozlar için kabul edilebilir derecede az ışık kirliliği olan bir bölgedeyseniz şehir merkezi yönünü çekmeyi denemeyin.

Havada görünmeyen bulut katmanları olmadığından emin olun.

Diyaframı kısık tutmaya çalışın. f/1.8'de vinyet etkisi maksimum düzeyde olur. Görüntünün köşeleriyle orta bölüm arasında aydınlık farkı olur; köşelerde yıldızlar "çizgileşmeyle" ilgisiz olarak uzar, deforme olur; renk kayması oluşur, keskinlik azalır. Yani birinci sınıf bir fotoğraf elde edemezsiniz (sadece kız arkadaşınızı etkileyecekseniz bir sakınca yok).

Diyaframı kıstığınızda ya poz süresine ya ISO'ya yüklenmeniz gerekecek. Takip sisteminiz yoksa odak uzunluğunun -çizgileşme olmadan- izin verdiği maksimum poz süresinin üstüne çıkmamaya özen gösterin. Bu durumda ISO'yu 1600'den aşağıda tutarsanız görüntü zaten çok karanlık çıkacaktır. ISO'yu duruma göre 6400 bile yapabilirsiniz. Bu da dark ve offset kareler çekmenizi zorunlu kılıyor; dark kareler olmadan işleme aşamasında neyin gerçek foton neyin makineden kaynaklanan gürültü olduğunu ayırt edemez ve gürültü giderirken gerçek sinyalleri de ortadan kaldırırsınız (ya da çok kirli bir fotoğrafınız olur).

Görüntünün herhangi bir nedenle kenarlarıyla ortası arasında fark olmadığından ve lensteki lekelerin fotoğrafa yansımadığından emin olmak için flat kareler çekmeniz gerekebilir.

Fotoğrafları ham formatta çekmeyi unutmayın.

Makineyi bilgisayara bağlayarak, yazılım aracılığıyla bilgisayar ekranından daha rahat ve kolay bir şekilde odak ayarı yapabilirsiniz.

Odak halkasının fotoğraf -serileri- sırasında kaymamasını garantilemek amacıyla bant kullanabilirsiniz.

Fotoğraflayacağınız objeyi ortalayın.